Thuis bevallen tijdens coronalockdown vaak een bewuste keuze
Tijdens de eerste coronalockdown in 2020 steeg het aantal thuisbevallingen in Nederland opvallend. Uit een eerdere analyse van Perined-data bleek al dat meer zwangeren thuis bevielen en dat dit geen nadelige gevolgen had voor de medische uitkomsten. Het PREPARE-consortium analyseerde gegevens uit een grote vragenlijststudie onder zwangeren tijdens de lockdown. De conclusie: veruit de meerderheid van de zwangeren die thuis bevielen, gaf aan dat dit een eigen keuze was.
Benjamin Gravesteijn, onderzoeker bij Amsterdam UMC en arts in opleiding tot gynaecoloog bij Noordwest Ziekenhuisgroep Alkmaar schreef een paper over het onderzoek. Hij wilde weten of zwangeren tijdens de lockdown bewust kozen voor een thuisbevalling, of dat ze zich daartoe gedwongen voelden door de omstandigheden. Uit de vragenlijsten blijkt duidelijk dat de meeste zwangeren die thuis bevielen dit zagen als een eigen keuze. Zij gaven aan dat ze vertrouwen hadden in hun lichaam, en dat ze de rust van thuis verkozen boven de medische omgeving van het ziekenhuis.
Autonomie
“Er was een groep zwangeren die normaal misschien voor het ziekenhuis zou kiezen, maar nu bewust koos voor thuis. Deels om het gevoel van autonomie te behouden en deels omdat het risico op infectie in het ziekenhuis groter werd geacht”, vertelt Gravesteijn. Zes maanden later volgde een tweede vragenlijst. Daaruit blijkt dat veel zwangeren die van plan waren om thuis te bevallen, dat ook daadwerkelijk gedaan hebben.
Verloskundige Elske Hempel van Verloskundigenpraktijk Madelief op Urk kreeg op 1 juli 2020 opnieuw haar BIG-registratie, na twintig jaar ander werk gedaan te hebben. Tijdens de eerste lockdown werkte ze als doula en geboortefotograaf. Zij herkent het beeld dat veel zwangeren in het begin van de coronapandemie veel vertrouwen in hun eigen lichaam hadden. “Meer rust en vertrouwen in het eigen lichaam zijn positieve voorspellers voor een mooi bevallingsproces. We zagen tijdens de lockdowns ook minder ingrepen en vaak kwam de borstvoeding beter op gang. Dus eigenlijk hadden de lockdowns voor de baby’s alleen maar voordelen.”
Gedoe
Sylvia von Kospoth van Verloskunde Harlingen heeft niet gemerkt dat haar cliënten meer rust en zelfvertrouwen ervoeren. “Veel vrouwen die ik begeleid heb, kozen voor een thuisbevalling omdat ze naar het ziekenhuis gaan maar gedoe vonden. Een aanzienlijke groep in onze praktijk wilde zich niet laten vaccineren en ook geen PCR-test laten doen. Wie niet wilde testen werd in het ziekenhuis gezien als een Covidpatiënt, waarna de ‘maanpakken’ uit de kast kwamen. Op een gegeven moment mochten wij als vroedvrouwen het ziekenhuis niet in. We mochten onze cliënten alleen nog maar ‘bij de poort afleveren’. Toen kozen helemáál veel mensen voor thuis bevallen. Ons hadden ze al maandenlang geregeld gezien, wij hadden een vertrouwensband met ze. Bevallen onder leiding van een vreemde, dat wilden de meeste zwangeren echt niet.”
Verschillen
Opvallend is dat er weinig verschil was tussen zwangeren met verschillende achtergronden, zoals etniciteit of sociaaleconomische status. Wel zag Gravesteijn een licht verhoogd aantal angst- en stemmingsklachten bij zwangeren die bewust voor thuis kozen. Het ging om niet-klinisch relevante klachten, dus die waren niet overheersend. “In ‘normale’ tijden kiezen zwangeren met meer angst- en stemmingsklachten juist eerder voor het ziekenhuis. Ze denken dat ze daar meer grip hebben op risico’s en pijn, en dat er sneller kan worden ingegrepen bij complicaties. Tijdens de pandemie kwamen daar extra redenen bij om voor thuis te kiezen,” aldus Gravesteijn. “Deze zwangeren hebben vaak een sterke afkeer van risico’s. Vermoedelijk zagen zij het ziekenhuis als een plek met een grotere kans op besmetting met het coronavirus. Daardoor voelde een thuisbevalling voor hen mogelijk veiliger.”
Verloskundigen Von Kospoth en Hempel zijn allebei van mening dat kiezen voor een thuisbevalling om de risico’s van het ziekenhuis te vermijden geen positieve keuze is. Hempel meent dat vermijding de kans op complicaties juist verhoogd. “Keuzes vanuit vertrouwen zorgen voor een betere hormoonbalans en vergroten de kans op een fijne bevalling. Maar stresshormonen en oxytocine zijn juist geen goede combinatie. Het onderdrukken van angst kost heel veel energie en geeft extra stress. Dus als ik merkte dat de reden voor een bepaalde keuze was, ging ik het gesprek aan met mijn cliënt. Als angst eenmaal uitgesproken is, gaat het daarna vaak beter.” Ook Von Kospoth geeft aan dat zij altijd het gesprek aangaat als een keuze door paniek ingegeven is: “Want zo’n keuze kan leiden tot schijnveiligheid. Onze rol als verloskundigen is om zwangeren te coachen zodat ze vertrouwen in zichzelf krijgen. Ook tijdens de lockdowns heb ik veel tijd genomen voor gesprekken.”
Flexibel
Wat Gravesteijn in zijn onderzoek vooral opviel, is hoe flexibel het Nederlandse geboortesysteem bleek. “Er is veel discussie over hoe de geboortezorg georganiseerd moet worden. Maar in deze periode hebben we laten zien dat het systeem onder druk goed kan functioneren. Ook in crisistijd bleek een thuisbevalling veilig mogelijk in Nederland. Wel is het belangrijk dat er voldoende ambulances beschikbaar zijn om in noodgevallen snel naar het ziekenhuis te kunnen.”
PREPARE-consortium
Het PREPARE-consortium wordt geleid door Christianne de Groot (gynaecoloog Amsterdam UMC) en Jasper Been (Neonatoloog, Erasmus MC). Een groep collega’s analyseerde vragenlijsten die tijdens de eerste coronagolf razendsnel verspreid zijn door een team onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij maakten gebruik van diverse kanalen. Via sociale media, posters en verloskundigenpraktijken bereikten ze een brede groep zwangeren en recent bevallen ouders. Het doel was om inzicht te krijgen in hoe de pandemie invloed had op zwangerschap, bevalling en de kraamtijd.